Vàng da là bệnh thường hay gặp ở trẻ sơ sinh. Có khoảng 60% trẻ sơ sinh đủ tháng mắc phải bệnh vàng da. Và tỷ lệ này lên đến 80% đối với trường hợp trẻ sinh non tháng. Vàng da ở trẻ có 2 loại vàng da là vàng da do sinh lý và do bệnh lý. Vàng da do sinh lý chiếm khoảng 75% những trường hợp bệnh vàng da sơ sinh. Trường hợp này trẻ sẽ những biểu hiện vàng da khá nhẹ và không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của trẻ. Cho nên ba mẹ không cần quá lo lắng và can thiệp điều trị.
Tuy vậy, đối với những trường hợp vàng da do bệnh lý thì bệnh có thể tiến triển nhanh, để lại di chứng nặng nề cho trẻ nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Triệu chứng bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da là do sự tăng nồng độ chất billirubin trong máu khiến da hoặc mắt có màu vàng. Ở đa số trẻ sơ sinh, vàng da là hiện tượng sinh lý do tăng phá hủy hồng cầu phôi thai. Làm giảm chức năng của các men chuyển hóa do gan sản xuất và tăng chu trình ruột gan. Tuy vậy có một số trường hợp khi bilirubin gián tiếp trong máu tăng quá cao. Sẽ dẫn đến vàng da nhân có thể gây tử vong và biến chứng thần kinh suốt đời.
Ba mẹ nên quan sát da trẻ hàng ngày, đặc ở hai tuần đầu sau sinh. Nên quan sát ở nơi có ánh sáng tự nhiên. Vì nếu nhìn dưới ánh sáng đèn thì tình trạng vàng da có thể nặng hơn. Hoặc nếu thiếu ánh sáng thì không thể phát hiện được vàng da. Mẹ hoặc người chăm sóc trẻ dùng tay ấn nhẹ lên da từ 2-5 giây, ở ngực, bụng, đùi, cẳng chân, bàn chân của trẻ. Khi thả tay ra vùng da đó có màu vàng thì khả năng trẻ có vàng da. Vị trí vàng da thường sẽ xuất hiện từ mặt, đến trên rốn, đến đùi, đến cẳng chân (tay), đến bàn chân. Mức độ vàng da có thể từ nhẹ, vừa đến rõ đậm.
Vàng da thường xuất hiện sau ngày thứ 3, hết trong vòng 1 tuần đối với trẻ đủ tháng. Và 2 tuần đối với trẻ non tháng. Mức độ vàng da nhẹ, chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn. Trẻ bú tốt, khỏe mạnh. Vàng da đơn thuần, không kết hợp các triệu chứng bất thường khác như thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, li bì,…
Dấu hiệu của vàng da bệnh lý
Vàng da xuất hiện trong 3 ngày đầu, đặc biệt trong vòng 24 giờ đầu sau sinh.
Vàng da kéo dài trên 14 ngày đối với trẻ đủ tháng và trên 21 ngày đối với trẻ sinh non. Vàng da lan nhanh đến đùi hoặc cẳng chân, bàn chân trong những ngày đầu sau sinh. Da màu vàng mạnh hơn (vàng xạm, không tươi hoặc vàng chanh). Hoặc nếu kết mạc mắt xuất hiện màu vàng. Vàng da kèm theo bỏ bú, bú kém hoặc nôn trớ. Trẻ ngủ khó đánh thức, bứt rứt hoặc kích thích, gồng cứng hoặc co giật (bệnh rất nặng). Cần cho trẻ đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị khi nghi ngờ vàng da do bệnh lý.
Cách chăm sóc khi trẻ bị vàng da
Cho trẻ bú mẹ thường xuyên.
Không nên nằm buồng tối liên tục. Cần quan sát màu da trẻ dưới ánh sáng mặt trời mỗi ngày.
Cho trẻ tắm nắng buổi sáng: Ánh sáng mặt trời chỉ có thể giúp trẻ bị vàng da nhẹ mau hết hơn. Tuy vậy không thể điều trị kịp các trường hợp vàng da sơ sinh nặng. Đối với các trẻ mới vàng da nhẹ thì có thể tắm nắng ấm mỗi sang. Nhưng nếu trẻ đã vàng da nhiều thì cần phải nhanh chóng đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa. Để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Theo dõi tiến triển màu của da và phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh nặng để thời đưa trẻ đến cơ sở y tế.
Phòng ngừa vàng da sơ sinh
Cách phòng bệnh cho trẻ bị vàng da sơ sinh tốt nhất là cho trẻ bú sữa đầy đủ:
Trường hợp trẻ bú mẹ: Cho trẻ bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày. Nhằm đảm bảo trẻ không bị mất nước, giúp cơ thể đào thải bilirubin nhanh hơn.
Với trường hợp trẻ không được bú mẹ (do bệnh lý của mẹ). Trẻ có thể phải bú sữa công thức: Cho trẻ bú khoảng 30 – 60 ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên.
Bên cạnh đó, mẹ nên làm các xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai . Đồng thời sau khi sinh bé cũng cần làm xét nghiệm nhóm máu. Việc này phần nào giúp loại trừ (hoặc xác định) nguy cơ bé bị vàng da sơ sinh do không tương thích với nhóm máu của mẹ. Dựa vào đó có biện pháp điều trị thích hợp.